دریای کاسپی

   چه نامی را می پسندید؟ 

- کاسپی

- کاسپیک

- کاسپین

- خزر 

- هیرکان

- گیلان

- مازندران

- ورکانه

- فراخکرت

- و یا نامی دیگر ...

کدام را می پسندید؟ مدت هاست که بر سر نام این دریا در درون کشور جنگ و دعواست که نام این دریا نباید خزر باشد ، چرا که خزر نام اقوام بربر و غیر ایرانی شمال قفقاز بوده و ما نباید نام دریایمان را که از دیرباز بیشترین تسلط را بر آن داشته ایم و پیش از آنکه اقوام بربر اسکیت و سکایی شمال سیبری کشتی ای در آن بیندازند نخستین کشتی ها را ما در آن انداختیم ، به نام اقوام دیگری بخوانیم.  خوب درست است و بی منطق نیست. کهن ترین اقوام حاشیه ی دریای کاسپی، کاس ها بوده اند و امروزه جهان نام کاسپین(caspian) را به عنوان نام رسمی ای دریا میشناسد ، اما در ایران بر سر آن جنگ است. در داخل کشور گروهی همان نام کاسپین را برای آن می پسندند ولی کاسپین نامی انگلیسی است. این گروه توجه داشته باشند که برای فرار از نام خزر به نام انگلیسی کاسپین پناه نبرند. چرا که کاسپین از دو عبارت کاسپی + ان(caspi+an) تشکیل شده است که عبارت دوم برابر همان (ی) نسبت در فارسی و (ایک) در گیلکی کهن است. بنابر این اگر به دنبال نام فارسی برای این دریا میگردید ، کاسپی و یا کاسپیک درست تر است.

   اما از نام های دیگر که آمده همچون مازندران و گیلان ؛ این نام ها به خاطر همجواری این دریا با این دو استان است گرچه از آن دو در شاهنامه ی فردوسی نیز دیده میشود.

ز دریای گیلان چو ابر سیاه / بیامد دمادم به ساری آن سپاه

هیرکان و ورکانه نیز نامی است که در دوره هایی از تاریخ به نواحی پارت و گلستان کنونی گفته میشد و به همین دلیل نام این دریا را نیز هیرکان و ورکانه می خواندند.

   اما در باب نام هایی همچون ورن و فراخکرت باید گفت که نام اولی در اوستا آمده که به سرزمین گیلان اطلاق شده و نام دومی کتاب های پهلوی بندهشن و دینکرد آمده است و دقیقا مشخص نیست که کدام دریا منظور است. عده ای با توجه به اینکه خاسگاه آرییاییان را سواحل ( و گرداگرد) دریای کاسپی می دانند آن دریا را همین دریای کاسپی (خزر) دانسته اند. ولی استاد مهرداد بهار این دریای فراخکرت را همان اقیانوس هند خوانده است. فراخکرت در واژه به چم بزرگ ، بزرگ شونده( چرا که در بندهشن آمده که این دریا چند مرتبه بزرگ شده است؛ شاید به پیشروی آن در خشکی اشاره شده باشد) ، فراخ شده و معانی از این قبیل برداشت میشود.

در این تصویر به خوبی میتوان دید ایرانیان باستان از جغرافیا جهان را یافت. البته باید گفت که ایرانیان تا شرق آفریقا را میشناخته اند چنانچه یونانیان مناطق شرقی چین را آسیا را تا غرب و مرکز (ایران بزرگ) میشناخته اند.

در تصویر فوق دریای فراخوکرت(فراخکرت) مشخص شده است. در نقشه و درون دریای فراخکرت خشکی ای به نام بیشه ای در فرودفش مشخص شده  که شاید جزایر جنوب شرق آسیا و یا اقیانوسیه باشد. در پیرامون جهان رشته کوه فراگرفته است. در تصویر پایینی تصویری بهتری از شناخت ایرانیان باستان خواهید یافت.

در نقشه فوق  ارزه همان چین و ماچین است.

دشت تازیان همان شبه جزیره ی عربستان

سوه همان آفریقا است.

روم همان اروپا

و شاید واوروبرشن و واوروجرشن همان سیبری و قطب شما باشد.

تصویر کلی جغرافیای قدیم در دید ایرانیان باستان:

    اما من میخواهم شما را با نامی که در کتب قدیم برای دریای کاسپی آمده اس آشنا کنم : زراه اکفوده(zrah akfudah) . زراه در زبان پهلوی به معنای دریا است و اکفوده یا اکپوده  به معنای کبود است. علت این نامگذاری برای دریای کاسپی رنگ تیره و کبود رنگ آن است. که البته این رنگ تیره و کبود به خاطر آب آن نیست بلکه به خاطر رنگ تیره ی خاک و بستر آن است که رنگ دریا کبود دیده میشود. بدین صورت در فارسی میشود دریای کبود و در گیلکی میشود کواُد دریه(ko'o:d daryae ).